DİJİTAL DEMOKRASİ
"Yönetim biçimlerimiz değişiyor mu?"
Şahika Ayhan - Atalente İK

İnternetin yükselişi ve dijital dönüşüm, günlük hayatımızı nasıl etkiledi.? Günlük hayatımızda hızlı değişimler yaşarken siyaset de aynı hızla değişecek mi? Dijitalleşme yönetim biçimlerini nasıl etkileyecek ve yeni dönemde yargı, yürütme, yasama ve medya nasıl bir demokrasi anlayışı içinde olacak?

Şahika Ayhan - Atalente İK

İnternetin yükselişi ve dijital dönüşüm, günlük hayatımızı nasıl etkiledi.? Günlük hayatımızda hızlı değişimler yaşarken siyaset de aynı hızla değişecek mi? Dijitalleşme yönetim biçimlerini nasıl etkileyecek ve yeni dönemde yargı, yürütme, yasama ve medya nasıl bir demokrasi anlayışı içinde olacak?

Politika ve politika yapış şekillerinin bu değişime daha hızlı ayak uydurduğu kabul ediliyor. Ancak, devlet kurumları ve çalışma şekillerinin değişim hızı hala yavaş görünüyor.. Bugün birçok ülke dijital değişim öncesi hangi kurumlar ile yönetiliyorsa aynı kurumlar ile yönetiliyor. Seçimler çoğunlukla aynı yöntemler ile yapılıyor. İşyerlerinde hayatımıza “dijital demokrasi” diye bir kavram girdi ama aynı kavram günlük hayatımıza girebildi mi? Pandemi döneminde hızlanan dijital dönüşüm, dijital demokrasiyi de hızlandıracak mı?

DİJİTAL KATILIMCILIK ÇOĞUNLUĞUN SESİ

Demokrasi çalışmalarında uzman Stanford Üniversitesi öğretim görevlisi Larry Diamond demokrasiyi, insanların kendilerini yönetecek kişileri seçebildikleri, karar alma mekanizmalarında yer aldıkları ve kuralların herkes için eşit uygulandığı bir sistem olarak tanımlıyor.

Demokratik ülkelerde, ülkeden ülkeye kurumlar değişse de, vatandaşlar genelde ülkeyi yöneten kurumlarda yer alan kişileri seçerek demokratik haklarını kullanıyorlar. Bu kurumlarda yer alan seçilmiş kişiler de kendilerini seçenleri temsilen onları ilgilendiren kararları alıyorlar. Yeni teknolojiler insanların kendilerini ilgilendiren kararlarda daha etkin, daha katılımcı olabilmesine olanak sağlıyor. Kitle Kaynak Kullanımı (Crowdsourcing) bunun en iyi örneklerinden biri. Kitle Kaynak Kullanımı, bir sorunun çözümünde kitlelerden katılımının sağlanması sürecine verilen isim. Genelde bu yöntemde, sosyal medya ya da internet üzerinden oylama ile geniş kitlelerden görüş alınarak çözüm oluşturuluyor. Örneğin, bir ürünün sloganını kullanıcılara sormak, bir kulübün stadının adını taraftarlara sorması, bir yiyeceğin hangi tatta olacağının tüketiciye sorulması, bir firmanın yeni ofisinin lokasyonunu çalışanlarına sorması gibi.

Belediyelerin de kitle kaynak kullanımı yöntemi ile sundukları hizmetler konusunda halktan görüş aldığı uygulamalara gün geçtikçe daha sık rastlıyoruz. Mesela Kanada Vancouver’da boş evlerden alınan vergilerin nasıl kullanılacağı, Belçika’da bir parkın nasıl düzenlenmesi tercih ettiklerini sorması ya da İstanbul’da yeni vapurların modelinin halk tarafından seçilmesi gibi. Bu yöntemin hükümetler tarafından sandık başında klasik oy verme yerine kullanılması vatandaşların kendilerini ilgilendiren kararlarda daha sık ve direkt katkıda bulunmasını ve demokrasinin gelişmesini sağlayacaktır.

Toplu Açık Platformlar, dijital demokrasi araçlarından bir diğeri. Pandemi döneminde bu açık platformlardan biri olan Toplu Açık Eğitimlerin (Massive Online Open Courses-MOOCs) kullanımın yaygınlaştığını hep beraber gördük. Birçok firma evden ve daha esnek çalışan ekiplerini bu eğitimlere yönlendirdi. Türkçe örnekleri henüz çok kısıtlı olmakla birlikte bugün MOOClar sayesinde kendi alanında dünyanın en iyi üniversitelerinden, en iyi hocalarının verdiği derslere izleyici ya da interaktif olarak katılmak mümkün. Kanun önerileri hazırlanırken ve oylanması öncesi, ilgili tüm grupların ve uzmanların belirli bir konu hakkında fikirlerini aktarabildikleri ve tartışabilecekleri Toplu Açık Müzakereler (Massive Online Deliberation Platforms-MOODs) ortak akla ve karar alımında azınlıkların da sesinin duyulmasına imkan tanıyacaktır. ¹ MOODlar vatandaşların ya da onları temsil eden milletvekillerinin karar almasında tam anlamıyla belirleyici olmasa da, vatandaşların ve uzmanların sundukları güçlü argümanlar karar vermeleri ve kullanacakları oylara etki edecektir. Ülkemizde de bazı belediyelerin meclisi toplantılarının ve yine bazı devlet ihalelerinin internet üzerinden canlı izlenebilmesi de bu alandaki olumlu örneklerden.

TEKNOLOJİ İLE HIZLI ALGI YARATIMI

Teknoloji araçlarının demokrasiyi güçlendirmek kadar zayıflatabilecek bir araç olduğunu düşünenler de var. Toplumlarının algı yönetiminin dijitalleşmeyle çok daha kolaylaştığı savunuluyor. Firmalar ve devletlerin kişiselleştirilmiş reklamlar, öneriler, internet aramalarında karşımıza üst sıralarda çıkarılan sonuçlar gibi yollar algımızı etkiliyor. Bu tür yöntemlerin kişilerin karar verme özgürlüklerini kısıtladığını savunan bilim insanlarının sayısı azımsanmayacak kadar. Yine sosyal medya araçlarının ve internetin tüketicilerin, vatandaşların daha sağlıklı kararlar alması için objektif olarak kullanılması kadar aynı alanlarda kandırılması, ırkçılık gibi çağ dışı eğilimlere yönlendirilmesi de mümkün. Ve benzeri yaklaşımlar demokrasinin önündeki engeller olarak görülüyor.

Teknoloji her geçen gün ve yılla daha da hayatımızın içinde. Pandemi süreci, eğitimden, ofis düzenlerine, alışveriş alışkanlıklarından, eğlence sektörün kadar hayatımızın her alanında dijitalleştirmeyi hızlandırdı. Sıra dijital demokraside!

Koç Üniversitesi Psikoloji mezunu olan Şahika Ayhan, 14 yıl şirketlerde çeşitli insan kaynakları rollerinde bulunduktan sonra 2011 yılında danışman olarak görev yapma kararı alarak Atalente İnsan Kaynakları’nı kurmuştur.

1How to make democracy work in digital age by Dirk Helbing and Stefan Klauser

Dergi Anasayfa